- مشخصات کتاب
- یادداشت جلد دوم
- بخش چهارم شرایط حاکم اسلامی (رهبر واجب الاطاعة)
- اشاره
- یادآوری:
- فصل اول شرایط رهبر و والی در کلمات دانشمندان و فقها
- اشاره
- 1- کلام شیخ الرئیس ابو علی سینا:
- 2- کلام فارابی:
- 3- کلام ابی الحسن ماوردی:
- 4- کلام قاضی ابی یعلی:
- 5- کلام علامۀ حلی در تذکره:
- 6- کلام قاضی باقلانی:
- 7- کلام قاضی عضد الدین ایجی و شریف گرگانی:
- 8- کلام عبد الملک جوینی:
- 9- کلام دیگری از عبد الملک جوینی:
- 10- کلام نووی شافعی:
- 11- کلام ابن حزم اندلسی:
- 12- کلام دیگری از ابن حزم:
- 13- و باز کلام دیگری از ایشان:
- 14- کلام ابن خلدون:
- 15- کلام قلقشندی:
- 16. خلاصۀ کلمات مذاهب اربعه در شرایط رهبر:
- فصل دوم شرایط رهبر از دیدگاه عقل (با قطع نظر از آیات و روایات)
- فصل سوم شرایط رهبر در چشمانداز آیات قرآن کریم
- فصل چهارم بحث و بررسی تفصیلی در شرایط رهبر شرط اول: عقل و درایت کافی
- فصل پنجم شرط دوم: اسلام و ایمان
- فصل ششم شرط سوم: عدالت
- فصل هفتم شرط چهارم: علم و فقاهت
- فصل هشتم شرط پنجم: قدرت و تدبیر رهبری
- فصل نهم شرط ششم: آلوده نبودن به خصلتهای ناپسند (نظیر بخل و طمع و سازشکاری)
- فصل دهم شرط هفتم: مرد بودن (ذکوریت)
- [بیان این شرط]
- نظریۀ برخی از فقهای شیعه و سنی در مورد اشتراط مرد بودن در قاضی:
- * در کتاب القضاء خلاف اینگونه آمده است:
- * و در کتاب قضاوت شرایع اینگونه آمده است:
- * و مرحوم صاحب جواهر [پس از نقل کلام صاحب شرایع- کلام فوق-] میفرماید:
- * و ابن قدامۀ حنبلی در کتاب المغنی
- * و در کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه
- * در کتاب فقه اسلامی و ادلۀ آن،
- سخنی دربارۀ اجماع [ادعا شده در این شرط]:
- کلام استاد بزرگوار آیت الله العظمی بروجردی دربارۀ اجماع:
- دو نکتۀ قابل توجه:
- آیات مورد استناد در این شرط:
- روایات مورد استناد در این شرط:
- اشاره
- 1- در کتاب صحیح بخاری به سند خویش از «ابی بکره»
- 2- مرحوم صدوق در خصال به سند خویش از جابر بن یزید جعفی
- 3- در اواخر کتاب الفقیه از حماد بن عمرو، و انس بن محمد
- 4- امیر المؤمنین (ع) در نهج البلاغه میفرماید:
- 5- ترمذی در کتاب سنن
- 6- همین روایت در تحف العقول
- 7- بحار الانوار از کنز کراجکی از امیر المؤمنین (ع)
- 8- و نیز امیر المؤمنین (ع) در توصیه به لشکریان خویش میفرماید:
- 9- باز امیر المؤمنین (ع) پس از جریان جنگ جمل در خطبهای میفرماید:
- 10- سنن ابن ماجه از پیامبر اکرم (ص) روایت میکند
- 11- و از امیر المؤمنین (ع) روایت شده که
- 12 و 13- فروع کافی با حذف برخی افراد سند از امام جعفر صادق
- 14- کافی از تعدادی از اصحاب از احمد بن محمد از ابن محبوب
- 15- اختصاص شیخ مفید به نقل از ابن عباس،
- 16- مستدرک الوسائل از کتاب تحفة الاخوان
- 17- و در کنز العمال آمده:
- فصل یازدهم شرط هشتم: پاکزادی
- فصل دوازدهم شرایط مورد اختلاف در رهبر
- اشاره
- شرط اول: بلوغ
- شرط دوم: سلامت اعضای بدن و حواس
- شرط سوم: حریت (آزاد بودن)
- شرط چهارم: قرشیت (سید بودن)
- شرط پنجم: عصمت (مصون بودن از گناه و خطا):
- شرط ششم: منصوصیت (تعیین امام توسط شارع مقدس):
- اشاره
- کلمات علما پیرامون شرط منصوصیت:
- روایات مورد استناد در این شرط:
- اشاره
- 1- روایت طولانی عبد العزیز بن مسلم از امام رضا (ع)
- 2- بحار الانوار از عیون
- 3- و باز بحار به نقل از خصال
- 4- و باز بحار از معانی الاخبار
- 5- و باز در بحار از معانی الاخبار از امام زین العابدین (ع)
- 6- و باز در بحار از کتاب احتجاج
- 7- و باز در بحار از صدوق در کمال الدین
- 8- و باز در بحار از مناقب،
- 9- و باز در بحار از کتاب مناقب
- 10- باز در بحار از خصال
- انحصار منصوصیت در ائمه معصومین علیهم السلام:
- رهبری فقها در عصر غیبت، رهبری اصول و ضوابط:
- بخش پنجم چگونگی انعقاد امامت و تعیین رهبری
- اشاره
- فصل اول سخنان بزرگان در چگونگی انعقاد رهبری
- اشاره
- 1- ماوردی در کتاب الاحکام السلطانیه میگوید:
- 2- قاضی ابو یعلی مینویسد:
- 3- و در مغنی ابن قدامۀ حنبلی آمده است:
- 4- در کتاب منهاج نووی که یکی از بزرگان شافعیه است آمده:
- 5- مرحوم علامۀ حلّی- طاب ثراه- در تذکره میفرمایند:
- 6- و در کتاب کشف المراد میفرماید:
- 7- و در کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه آمده است:
- 8- در کتاب الفقه الاسلامی و ادلته
- 9- و نیز هم ایشان در جای دیگر میگوید:
- توضیح بیشتر کلام در این زمینه:
- فصل دوم سخنی در باب نصب فقها در عصر غیبت و تعدد رهبری
- اشاره
- نکتۀ اول:
- احتمالات مختلف در چگونگی ولایت فقهای یک عصر در مقام ثبوت:
- اشاره
- احتمال اول: همه فقهای واجد شرایط یک عصر به صورت عام استغراقی از جانب ائمه علیهم السلام منصوب باشند،
- احتمال دوم: همۀ آنها به نحو عموم ولایت دارند،
- احتمال سوم: فقط یکی از آنها منصوب به ولایت باشد.
- احتمال چهارم: همه منصوب به ولایت باشند،
- احتمال پنجم: اینکه مجموعه آنها من حیث المجموع به ولایت منصوب باشند
- اشکالات وارده بر هر یک از احتمالات:
- خلاصۀ کلام اینکه:
- احتمالات مختلف در چگونگی ولایت فقهای یک عصر در مقام ثبوت:
- نکتۀ دوم: تصدی ولایت توسط هر یک از فقها به عنوان واجب کفایی:
- دو مطلب قابل توجه
- فصل سوم دلایل نصب عمومی فقها به ولایت
- اشاره
- 1- مقبولۀ عمر بن حنظله:
- 2- مشهورۀ ابی خدیجه:
- [متن روایت]
- سند روایت:
- تفسیر سه آیۀ مورد استناد و معنی اولی الامر:
- سخن استاد بزرگوار امام خمینی پیرامون مقبوله:
- [بیان استاد]
- توضیح کلام استاد:
- مناقشاتی پیرامون کلام استاد:
- اشاره
- 1- ما، در فصل گذشته، نصب عام فقها در عصر غیبت را به شکلهای پنجگانۀ آن،
- 2- طبق اعتقاد ما، ولایت برای شخص امام صادق (ع) و بعد از آن حضرت برای سایر ائمه از فرزندان وی به وسیلۀ نصب ثابت و مسلم است،
- 3- ظاهرا امام صادق (ع) در صدد قیام و انقلاب علیه سلطۀ حاکم در عصر خویش نبوده
- 4- استعمال واژۀ حکومت و مشتقات آن در خصوص معنی قضاوت چیزی است که در کتاب و سنت غلبه یافته
- 5- ظاهرا مخاطب در کلمۀ «منکم» و «علیکم» خصوص شیعۀ امامیۀ اثنیعشریه است،
- 6- بر فرض که واژۀ «حکم» با همۀ مشتقات آن به حسب وضع و مفهوم، قضاوت و غیر قضاوت
- 7- لفظ حکم در مقبوله ظهور در قاضی تحکیم- یعنی کسی که از سوی دو طرف دعوا، برای حکمیت مشخص میشود- دارد،
- سخن استاد بزرگوار آیت الله العظمی بروجردی- قدس سرّه- و نقد و بررسی آن:
- 3- حدیث اللهم ارحم خلفائی:
- 4- حدیث العلماء ورثة الانبیاء و احادیث مشابه آن:
- 5- حدیث الفقهاء حصون الاسلام:
- 6- حدیث الفقهاء امناء الرسل:
- 7- حدیث: و اما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الی رواة حدیثنا-
- 8- حدیث العلماء حکام علی الناس:
- 9- حدیث مجاری الامور و الاحکام علی ایدی العلماء
- روایات دیگری که توهم شده در نصب عمومی فقها مورد استناد است.
- اشاره
- 1- در کتاب عوائد از مجمع از پیامبر اکرم (ص) روایت شده که فرمود:
- 2- در بحار از منیة المرید روایت شده که مقاتل بن سلیمان گفت:
- 3- باز در بحار از عوالی روایت شده که پیامبر اکرم (ص) فرمود:
- 4- باز در بحار از عوالی روایت شده که پیامبر اکرم (ص) فرمود:
- 5- در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) آمده است که آن حضرت فرمود:
- فصل چهارم دلایل صحت انعقاد امامت با انتخاب مردم
- اشاره
- 1- قضاوت عقل در این زمینه:
- 2- سیرۀ عقلا در واگذاردن امور به افراد توانمند امین:
- 3- فحوای قاعدۀ «الناس مسلطون علی اموالهم»:
- 4- ولایت، یک نوع قرارداد و معاهده:
- 5- آیات و روایات مربوط به مشورت در امر ولایت و حکومت:
- 6- مورد خطاب واقع شدن مردم در مسائل اجتماعی در آیات و روایات:
- 7- انسان، خلیفۀ خدا و وارث زمین:
- 8- کلام امیر المؤمنین بر صحت و مشروعیت انتخاب:
- 9- کلام امیر المؤمنین (ع) بر ضرورت علنی بودن بیعت:
- 10- کلام امیر المؤمنین (ع) به هنگام بیعت با آن حضرت در مسجد مدینه:
- 11- تعیین والی با مشورت مهاجرین و انصار:
- 12- اهمیت دادن به نظر مردم در نامۀ امیر المؤمنین (ع) به شیعیان خویش:
- 13- کلام پیامبر اکرم (ص) در ارتباط با انتخاب علی (ع):
- 14- انتخاب در کلام امام حسن (ع) به معاویه:
- 15- انتخاب به وسیلۀ شوری در صلحنامۀ امام حسن (ع) با معاویه:
- 16- سقوط حکومت در انتخاب ناشایست مردم:
- 17- غصب خلافت در حکومت بدون مشورت مردم:
- 18- نهی شدن مردم از سپردن خلافت به زنان:
- 19- نهاده شدن وظیفۀ تعیین امام بر عهده مردم:
- 20- نقش مردم در نامۀ مردم کوفه به امام حسین (ع) و پاسخ آن حضرت به آنان:
- 21- قبول امامت افراد عادل فریضهای الهی بر مردم:
- 22- دستور پیامبر اکرم (ص) به انتخاب فرمانده در جنگ موته:
- 23- ضرورت تعیین رهبر، حتی در بین سه نفر:
- 24- نقش مردم در معاهدۀ پیامبر (ص) با اهل مقنا:
- 25- فحوای فتاوای فقها در انتخاب قاضی تحکیم و مفتی و قاضی در صورت تعدد:
- 26- آیات و روایات بیعت:
- فصل پنجم ماهیت و حقیقت بیعت
- فصل ششم شانزده مسئلۀ قابل توجه
- [اجمال این مسائل]
- مسأله نخست: وجوب کاندیدا شدن برای رهبری و شعب آن بر افراد با صلاحیت:
- مسأله دوم: تفاوت حکومت اسلامی با حکومت دموکراسی
- مسأله سوم: آیا شرایط هشتگانه در رهبر، تکلیفی است یا وضعی؟
- مسأله چهارم: آیا شرایط رهبری، شرایط واقعی است یا علمی؟
- مسأله پنجم: اگر برخی شرایط رهبری در کسی و برخی در فرد دیگری وجود داشت، تکلیف چیست؟
- مسأله ششم: ارتباط انتخابات با رشد فرهنگی مردم:
- مسأله هفتم: انتخابات و مشکل تهدید و تطمیع:
- مسأله هشتم: آیا ملاک در انتخابات، اتفاق همۀ آراء است یا اکثریت یا اهل حل و عقد و یا ...؟
- [سه نظر در مسألة]
- دلایل عدم ضرورت شرکت همۀ مردم در انتخاب رهبر:
- 1- در نهج البلاغه از امیر المؤمنین (ع) روایت شده که فرمود:
- 2- و باز در نهج البلاغه ضمن نامۀ آن حضرت به معاویه آمده است:
- 3- گفتگویی که بین امیر المؤمنین (ع) و معاویه در صفین
- 4- در تاریخ الخلفاء سیوطی در مورد مسائلی که پس از قتل عثمان به وقوع پیوست
- 5- در کتاب الامامة و السیاسۀ ابن قتیبه
- 6- و در کامل ابن اثیر ضمن گفتگوی امیر المؤمنین (ع) با فرزندش امام حسن (ع)
- 7- در تاریخ طبری به هنگام نقل وقایع بعد از کشته شدن عثمان آمده است:
- 8- پیش از این در پاسخ سید الشهداء (ع) به نامههای مردم کوفه
- چگونگی تبیین و تفسیر روایات فوق:
- مسأله نهم: مشکل انتخابات و پایمال شدن حقوق اقلیت:
- مسأله دهم: اگر افراد اندیشمند و صالح در طرف اقلیت باشند چه باید کرد؟
- مسأله یازدهم: اموری که مردم، خود اختیار آن را ندارند چگونه به حاکم واگذار میکنند؟
- مسأله دوازدهم: اگر اکثریت مردم در انتخابات شرکت نکردند تکلیف چیست؟
- مسأله سیزدهم: تصدی وظایف حکومت از باب حسبه
- مسأله چهاردهم: آیا انتخاب حاکم، عقد جایز است یا عقد لازم؟
- مسأله پانزدهم: انتخابات، و شرایط انتخاب کنندگان:
- مسأله شانزدهم: حکم مبارزۀ مسلحانه علیه حاکم فاقد شرایط:
- اشاره
- روایات منقول از طریق سنت در این مسأله:
- نقل برخی از فتاوی علمای سنت در این باره:
- دو موضوع شایان توجه:
- دلایل جواز و بلکه وجوب مبارزۀ مسلحانه علیه حاکم فاسق ستمگر:
- اشاره
- دلیل اول- دلالت آیات و روایات:
- دلیل دوم: ضرورت بازگرداندن حکومت به مسیر اصلی:
- دلیل سوم: آیات و روایات امر به معروف و نهی از منکر:
- دلیل چهارم: قیام سید الشهداء امام حسین (ع):
- دلیل پنجم: قیام و انقلاب زید بن علی «ره»:
- دلیل ششم: قیام و انقلاب حسین بن علی «ره» شهید فخ:
- دلیل هفتم: قیام ائمه معصومین (ع) در صورت وجود نیرو و یاور:
- دلیل هشتم: پیمان خداوند از دانایان بر دفاع از حقوق ستمدیدگان
- دلیل نهم: اطلاق ادلۀ مجازات محارب و مفسد فی الارض:
- دلیل دهم: اطلاق ادلۀ ضرورت مبارزه با بغات:
- دلیل یازدهم: روایات نکوهش از حاکم ستمگر:
- خلاصۀ کلام و نتیجه:
مبانی فقهی حکومت اسلامی جلد 2
مشخصات کتاب
سرشناسه : منتظری، حسینعلی، 1301 - 1388.
عنوان قراردادی : دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. فارسی
عنوان و نام پدیدآور : مبانی فقهی حکومت اسلامی/ منتظری؛ ترجمه و تقریر محمود صلواتی.
مشخصات نشر : تهران: کیهان،1367-
مشخصات ظاهری : ج.
فروست : انتشارات کیهان؛66. معارف اسلامی؛7.
شابک : 12000ریال(ج.1) ؛ 3200 ریال( ج.2،چاپ دوم) ؛ 3700 ریال ( ج.4)
یادداشت : ج. 2 (چاپ دوم: 1371).
یادداشت : ج.4( چاپ اول: 1371).
یادداشت : جلد دوم و چهارم ترجمه ابوالفضل شکوری و توسط نشر تفکر منتشر شده است.
یادداشت : کتابنامه
مندرجات : ج.1. دولت و حکومت .-- ج. 2. امامت و رهبری.-- ج. 4 احکام و آداب زندانها و استخبارات.-
موضوع : ولایت فقیه
موضوع : اسلام و دولت
شناسه افزوده : صلواتی، محمود، 1332 -، مترجم
شناسه افزوده : شکوری، ابوالفضل، 1334 - ، مترجم
شناسه افزوده : سازمان انتشارات کیهان
رده بندی کنگره : BP223/8/م78د4041 1367
رده بندی دیویی : 297/45
شماره کتابشناسی ملی : م 68-376
یادداشت جلد دوم
با یاری خداوند متعال، جلد دوم «مبانی فقهی حکومت اسلامی» اکنون در اختیار شما خوانندگان محترم قرار گرفته است.
در این مجلد که تقریر درس و ترجمۀ باب چهارم و پنجم کتاب «دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه» می باشد، به بررسی دو مسأله اساسی حکومت اسلامی، یعنی شرایط و ویژگیهای رهبر جامعه اسلامی (امام واجب الاطاعه) و چگونگی تعیین رهبر در حکومت اسلامی پرداخته شده است.
استاد بزرگوار در این مباحث همچون سایر مباحث مطرح شده در این مجموعه، بصورت بنیادی و اجتهادی با حوصله و دقت، و صرف وقت بسیار ابعاد مختلف هر مسأله را شکافته و با گردآوری آیات و روایات و شواهد و نمونه های تاریخی و دلایل عقلی و